سرطان روده (کولورکتال) چیست؟ علائم و راههای پیشگیری آن

سرطان کولورکتال به سرطان‌هایی اطلاق می‌شود که در قسمت‌های پایینی دستگاه گوارش، یعنی روده بزرگ (کولون) و مقعد (رکتوم) ایجاد می‌شوند. این نوع سرطان معمولاً از رشد غیرطبیعی سلول‌ها در دیواره روده بزرگ آغاز می‌شود و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند به بخش‌های دیگر بدن منتشر شود.

در بیشتر موارد، سرطان کولورکتال ابتدا به صورت پولیپ‌های خوش‌خیم (غده‌های کوچک و بدون خطر) روی دیواره روده شروع می‌شود. این پولیپ‌ها ممکن است در طول زمان تبدیل به سلول‌های سرطانی شوند، به همین دلیل غربالگری‌های منظم (مثل کولونوسکوپی) برای شناسایی پولیپ‌ها و پیشگیری از تبدیل آن‌ها به سرطان بسیار مهم است.

سرطان کولورکتال می‌تواند در هر قسمت از روده بزرگ یا مقعد شکل بگیرد و بسته به محل رشد آن، ممکن است علائم و روش‌های درمانی متفاوتی داشته باشد. این بیماری یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در سطح جهانی است و معمولاً در افراد بالای 50 سال بیشتر مشاهده می‌شود، هرچند که در برخی موارد ممکن است در افراد جوان‌تر نیز رخ دهد.

در مراحل اولیه، ممکن است سرطان کولورکتال علائم قابل توجهی نداشته باشد، اما در مراحل پیشرفته‌تر می‌تواند منجر به علائمی چون خونریزی، تغییرات در اجابت مزاج، درد شکمی و کاهش وزن شود.

 

انواع سرطان‌های کولورکتال 

سرطان‌های کولورکتال به طور کلی شامل سرطان‌هایی هستند که در دو بخش اصلی دستگاه گوارش یعنی روده بزرگ (کولون) و مقعد (رکتوم) ایجاد می‌شوند. این سرطان‌ها بسته به محل وقوع و نوع سلول‌های سرطانی می‌توانند تفاوت‌هایی در علائم، درمان و پیش‌آگهی داشته باشند.  

1. سرطان روده بزرگ (کولون)

سرطان کولون یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌های کولورکتال است که در روده بزرگ، بخشی از دستگاه گوارش که از انتهای روده کوچک شروع شده و به مقعد ختم می‌شود، شکل می‌گیرد. این سرطان معمولاً از پولیپ‌های خوش‌خیمی به نام آدنوما شروع می‌شود که در دیواره روده بزرگ رشد می‌کنند. در صورت عدم درمان، این پولیپ‌ها می‌توانند به سرطان تبدیل شوند.

ویژگی‌های سرطان روده بزرگ

• اغلب در قسمت‌های مختلف روده بزرگ (کولون راست، چپ، یا سرتاسر کولون) رخ می‌دهد.

• این نوع سرطان معمولاً با تغییر در اجابت مزاج (یبوست یا اسهال)، خونریزی در مدفوع، درد شکمی و کاهش وزن غیرمعمول همراه است.

• سرطان کولون به طور خاص در افراد بالای 50 سال شایع‌تر است، اما در صورت داشتن سابقه خانوادگی یا سایر عوامل خطر، افراد جوان‌تر نیز ممکن است به آن مبتلا شوند.

2. سرطان مقعد (رکتوم)

سرطان رکتوم به نوعی از سرطان گفته می‌شود که در قسمت انتهایی روده بزرگ و قبل از مقعد (رکتوم) شروع می‌شود. این نوع سرطان نیز به طور معمول از آدنوماها (پولیپ‌های خوش‌خیم) شروع می‌شود و با گذر زمان می‌تواند به سرطان تبدیل شود.

علائم رایج سرطان مقعد

سرطان مقعد در مقایسه با سرطان کولون کمتر شایع است، اما همچنان یک نوع سرطان مهم در بخش‌های پایینی دستگاه گوارش به حساب می‌آید. این نوع سرطان بیشتر در افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مثلاً مبتلایان به HIV) یا سابقه رفتارهای جنسی پرخطر دارند، مشاهده می‌شود.

• خونریزی از مقعد

• تغییرات در عادات اجابت مزاج (مانند یبوست یا اسهال)

• درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد 

• احساس نیاز به دفع مکرر 

3. سرطان‌های کولورکتال بر اساس نوع سلول‌های سرطانی

سرطان‌های کولورکتال عمدتاً از نوع آدنوکارسینوم هستند که در سلول‌های غدد موجود در دیواره روده‌ها شروع می‌شوند. این نوع سرطان در بیشتر موارد قابل شناسایی و درمان است. با این حال، گاهی این سرطان‌ها ممکن است شامل انواع دیگری از سلول‌ها نیز باشند:

• آدنوکارسینوم‌ها: شایع‌ترین نوع سرطان در کولون و رکتوم که از سلول‌های غده‌ای در پوشش داخلی روده‌ها شروع می‌شود.

• سرطان‌های سلول سنگفرشی: این نوع سرطان کمتر شایع است و معمولاً در مقعد رخ می‌دهد، جایی که سلول‌های سنگفرشی به طور طبیعی قرار دارند.

• سرطان‌های دیگر: سرطان‌هایی که از سلول‌های نادرتر در روده بزرگ یا مقعد شروع می‌شوند، مانند لنفوم‌ها یا سارکوم‌ها، که بسیار نادرند.

4. سرطان‌های کولورکتال به‌ همراه متاستاز

در برخی موارد، سرطان کولورکتال ممکن است به دیگر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابد (متاستاز). شایع‌ترین مناطقی که سرطان کولورکتال می‌تواند به آن‌ها گسترش یابد عبارتند از:

• کبد: کبد یکی از مکان‌های شایع برای متاستاز سرطان کولورکتال است، زیرا خون از روده به کبد می‌رود و سلول‌های سرطانی می‌توانند به این عضو منتقل شوند.

• رئوس و ریه‌ها: همچنین ممکن است سلول‌های سرطانی به ریه‌ها و غدد لنفاوی گسترش یابند.

سرطان کولورکتال شامل انواع مختلفی است که می‌تواند در بخش‌های مختلف روده بزرگ یا مقعد آغاز شود. این سرطان‌ها معمولاً از پولیپ‌های خوش‌خیم آغاز می‌شوند و در صورت عدم شناسایی و درمان به موقع، می‌توانند به سرطان‌های مهاجم تبدیل شوند. تشخیص به موقع و غربالگری منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این سرطان‌ها کمک کند و در صورت بروز، شانس درمان مؤثر را افزایش دهد.

علائم و نشانه‌های سرطان کولورکتال

سرطان کولورکتال معمولاً در مراحل ابتدایی هیچ علائم واضحی ندارد، به همین دلیل، غربالگری منظم مانند کولونوسکوپی برای شناسایی این بیماری در مراحل اولیه بسیار مهم است. در مراحل پیشرفته‌تر، سرطان کولورکتال می‌تواند علائمی ایجاد کند که بیمار باید نسبت به آن‌ها حساس باشد. علائم و نشانه‌های سرطان کولورکتال ممکن است بسته به محل و میزان پیشرفت سرطان متفاوت باشند، 

1. تغییرات در عادات اجابت مزاج 

• یبوست یا اسهال: تغییر در مدت یا نوع مدفوع، به خصوص اگر به طور مداوم ادامه یابد.

• احساس عدم تخلیه کامل روده: فرد ممکن است احساس کند که روده‌ها به طور کامل تخلیه نمی‌شوند حتی پس از اجابت مزاج.

• مدفوع باریک و نازک: شکل غیرطبیعی مدفوع (شبیه به مدفوع بسیار باریک) ممکن است نشان‌دهنده فشار تومور بر روی روده باشد.

2. خونریزی از مقعد یا خون در مدفوع

وجود خون در مدفوع یکی از مهم‌ترین علائم سرطان کولورکتال است، اما این لزوماً به معنای سرطان نیست. خونریزی می‌تواند به دلایل مختلفی مانند هموروئید یا بیماری‌های التهابی روده نیز رخ دهد، اما در صورت مشاهده خون در مدفوع باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد. خون ممکن است به شکل زیر ظاهر شود:

• خون قرمز روشن: در صورتی که خون از مقعد خونریزی کند، معمولاً به رنگ قرمز روشن است.

• خون تیره یا سیاه: خون تیره نشان‌دهنده خونریزی در بخش‌های بالاتر دستگاه گوارش، مانند روده بزرگ یا معده است.

3. درد شکمی و ناراحتی

درد شکمی می‌تواند یکی از علائم سرطان کولورکتال باشد، به ویژه زمانی که تومور باعث انسداد یا التهاب در روده‌ها شود

• درد مداوم شکمی یا احساس ناراحتی: ممکن است به صورت درد مبهم یا گرفتگی در شکم بروز کند.

• نفخ و گاز زیاد: افزایش نفخ و احساس سنگینی شکم نیز می‌تواند از نشانه‌های سرطان کولورکتال باشد.

 4. کاهش وزن غیرقابل توضیح

• کاهش وزن غیرعادی و غیرقابل توضیح یکی از علائم مهم سرطان کولورکتال است که می‌تواند به دلیل کاهش اشتها یا تأثیرات مستقیم تومور بر بدن ایجاد شود. اگر بدون تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی، کاهش وزن قابل توجهی مشاهده شود، باید به آن توجه کرد.

5. خستگی و ضعف مفرط

• خستگی مفرط و ضعف که با استراحت بهبود نیابد، می‌تواند نشانه‌ای از وجود سرطان در بدن باشد. در سرطان کولورکتال، به دلیل خونریزی مداوم و کاهش ذخایر آهن بدن، کم‌خونی می‌تواند رخ دهد که باعث ایجاد احساس ضعف و خستگی می‌شود.

6. تهوع و استفراغ

• در مراحل پیشرفته‌تر سرطان کولورکتال، اگر تومور باعث انسداد روده یا مشکلات گوارشی شود، ممکن است فرد دچار تهوع و استفراغ شود. این علائم به‌ویژه زمانی رخ می‌دهند که قسمت‌های مختلف روده تحت فشار یا انسداد قرار گیرند.

 7. احساس نیاز به اجابت مزاج مکرر

• بعضی از بیماران ممکن است احساس کنند که نیاز به دفع مکرر مدفوع دارند، حتی پس از انجام اجابت مزاج. این احساس، که گاهی با اسهال یا یبوست همراه است، ممکن است ناشی از فشار تومور بر روده باشد.

8. تب و تعریق شبانه

• در برخی از افراد مبتلا به سرطان کولورکتال، به‌ویژه در مراحل پیشرفته، ممکن است علائم تب و تعریق شبانه دیده شود. این علائم معمولاً به دلیل انتشار سرطان به سایر قسمت‌های بدن یا عفونت‌های ثانویه رخ می‌دهند.

 
تشخیص زودهنگام و درمان به موقع می‌تواند شانس موفقیت درمان سرطان کولورکتال را به‌طور چشمگیری افزایش دهد، بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم اشاره‌شده، به هیچ عنوان تأخیر نکنید. اگر هر یک از علائم فوق را تجربه کردید، به ویژه اگر این علائم برای مدت زمان طولانی ادامه یابند یا بدتر شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. 

مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به سرطان کولورکتال

سرطان کولورکتال یکی از انواع شایع سرطان‌ها است که به دلیل ترکیب عوامل مختلف می‌تواند در افراد مختلف بروز کند. برخی از این عوامل خطر قابل تغییر هستند، در حالی که برخی دیگر غیرقابل تغییر. آگاهی از این عوامل خطر می‌تواند به افراد کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه و غربالگری‌های مناسب را انجام دهند.

1. سن بالا

• افزایش سن یکی از عوامل اصلی خطر برای ابتلا به سرطان کولورکتال است. اکثر موارد سرطان کولورکتال در افرادی که بالای 50 سال دارند رخ می‌دهد. احتمال ابتلا به این نوع سرطان با افزایش سن بیشتر می‌شود و از این رو، غربالگری منظم برای افراد بالای 50 سال توصیه می‌شود.

2. سابقه خانوادگی و ژنتیک

• سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال: افرادی که اعضای نزدیک خانواده (والدین، خواهر و برادر) را با سرطان کولورکتال دارند، به طور قابل توجهی در معرض خطر بیشتری قرار دارند. به ویژه اگر این بیماری در سنین جوانی در خانواده مشاهده شده باشد، خطر ابتلا به سرطان کولورکتال افزایش می‌یابد.

• سندرم‌های ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهند. از جمله:
  • سندرم لینچ (Lynch syndrome): یک اختلال ژنتیکی که خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را در سنین پایین‌تر افزایش می‌دهد.
  • پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP): این اختلال باعث ایجاد هزاران پولیپ در روده بزرگ می‌شود و اگر درمان نشود، به سرطان کولورکتال تبدیل می‌شود.

3. بیماری‌های التهابی روده (IBD)

• افرادی که به بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون مبتلا هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال قرار دارند. این بیماری‌ها باعث التهاب مزمن در روده می‌شوند و التهاب طولانی‌مدت می‌تواند به آسیب و تغییرات سلولی منجر شود که در نهایت به سرطان تبدیل شود.

4. رژیم غذایی نامناسب

• رژیم غذایی غنی از چربی‌های اشباع‌شده و گوشت قرمز: مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری‌شده (مانند سوسیس، کالباس و بیکن) می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهد. همچنین مصرف چربی‌های اشباع‌شده موجود در غذاهای سرخ‌شده و فست‌فودها نیز در این زمینه مؤثر است.

• فیبر کم: مصرف پایین فیبر در رژیم غذایی، به ویژه فیبرهای موجود در میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهد. فیبر به تحریک حرکت مواد غذایی در روده و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند، که ممکن است به پیشگیری از آسیب به سلول‌های روده کمک کند.

5. چاقی و اضافه‌وزن

• افراد مبتلا به چاقی و اضافه‌وزن به ویژه در ناحیه شکم (چاقی مرکزی) در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال هستند. چاقی می‌تواند بر سطح هورمون‌ها، التهاب مزمن و عوامل متابولیک اثر بگذارد که می‌تواند در بروز سرطان کولورکتال نقش داشته باشد.

6. عدم فعالیت بدنی

• نداشتن فعالیت بدنی منظم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهد. ورزش منظم باعث کاهش التهاب در بدن، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش سطح هورمون‌ها مانند انسولین می‌شود که این عوامل ممکن است به پیشگیری از سرطان کولورکتال کمک کنند.

7. مصرف الکل و دخانیات

• دخانیات: استعمال سیگار و دخانیات می‌تواند خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان، از جمله سرطان کولورکتال، را افزایش دهد. مواد شیمیایی موجود در سیگار می‌توانند به DNA سلول‌ها آسیب بزنند و موجب سرطان شوند.

• الکل: مصرف زیاد الکل با افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال مرتبط است. الکل می‌تواند به دیواره روده آسیب رسانده و فرآیندهای سلولی که به سرطان منجر می‌شود، تحریک کند.

8. دیابت نوع 2

• افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال قرار دارند. این ارتباط ممکن است به دلیل سطح بالای انسولین و گلوکز در خون باشد که می‌تواند باعث رشد سریع‌تر سلول‌های سرطانی شود.

9. قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی و سموم

• قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض برخی مواد شیمیایی و سموم صنعتی مانند آزبست، پلی‌کلرین بیفنیل‌ها (PCB)، و برخی حشره‌کش‌ها و سموم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهد. این مواد شیمیایی می‌توانند به سلول‌های روده آسیب برسانند و موجب جهش‌های ژنتیکی شوند که منجر به بروز سرطان می‌شود.

10. تاریخچه شخصی سرطان یا پولیپ‌های روده

• پولیپ‌های آدنوماتوز روده: افرادی که سابقه پولیپ‌های روده‌ای (خصوصاً پولیپ‌های آدنوماتوز) دارند، در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان کولورکتال قرار دارند. این پولیپ‌ها می‌توانند به تدریج به سرطان تبدیل شوند.

• سابقه شخصی سرطان کولورکتال یا دیگر سرطان‌ها: افرادی که سابقه سرطان کولورکتال یا برخی دیگر از انواع سرطان‌ها (مانند سرطان تخمدان، رحم یا پستان) دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال هستند.

روش‌های پیشگیری از سرطان کولورکتال

سرطان کولورکتال یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است، اما خوشبختانه، با تغییرات در سبک زندگی و رعایت برخی نکات بهداشتی، می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به آن پیشگیری کرد یا شانس بروز آن را کاهش داد. برخی از این روش‌ها به پیشگیری اولیه از بروز سرطان کمک می‌کنند و برخی دیگر از طریق شناسایی زودهنگام می‌توانند در کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری مؤثر باشند.

انجام غربالگری منظم (Screening)

• کولونوسکوپی: غربالگری منظم برای شناسایی تغییرات پیش‌سرطانی در روده بزرگ می‌تواند به شناسایی زودهنگام پولیپ‌های روده‌ای و سرطان کولورکتال کمک کند. افراد بالای 50 سال (یا افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند) باید کولونوسکوپی را هر 10 سال یک بار انجام دهند. اگر فردی دارای سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا بیماری‌های التهابی روده باشد، ممکن است نیاز به شروع غربالگری زودتر از 50 سالگی داشته باشد.

• آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT): این آزمایش می‌تواند خون پنهان در مدفوع را شناسایی کند که ممکن است نشانه‌ای از سرطان باشد. این آزمایش باید هر سال یک بار انجام شود.

 رژیم غذایی سالم

• مصرف زیاد فیبر: رژیم غذایی غنی از فیبر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش دهد. فیبر، به ویژه فیبر موجود در میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل، به حرکت بهتر مواد غذایی در روده کمک کرده و از یبوست جلوگیری می‌کند. این امر ممکن است از ایجاد تغییرات سرطانی در سلول‌های روده جلوگیری کند.

• کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده: مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری‌شده (مانند سوسیس، کالباس و بیکن) با افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال مرتبط است. بهتر است مصرف این نوع گوشت‌ها را محدود کرده و از منابع پروتئینی سالم‌تری مانند ماهی، مرغ، و حبوبات استفاده کنید.

• مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجات به دلیل محتوای بالای آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی، به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و از آسیب به سلول‌ها جلوگیری می‌کنند. مصرف انواع مختلف سبزیجات به ویژه سبزیجات سبز برگ مانند اسفناج و کلم بروکلی، می‌تواند به پیشگیری از سرطان کولورکتال کمک کند.

• چربی‌های سالم: استفاده از چربی‌های غیر اشباع مانند روغن زیتون و روغن کانولا به جای چربی‌های اشباع‌شده می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش دهد.

ورزش منظم

• فعالیت بدنی: انجام ورزش‌های منظم و فعال به کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال کمک می‌کند. ورزش باعث افزایش حرکت روده و کاهش زمان تماس مواد شیمیایی مضر در روده با دیواره روده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که افراد فعال بدنی 30-60 درصد کمتر از افراد کم‌تحرک در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان هستند. ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا یا پیاده‌روی سریع می‌توانند به بهبود سلامت عمومی بدن و سیستم گوارش کمک کنند.

کاهش وزن و مدیریت چاقی

افراد چاق یا دارای اضافه وزن، به ویژه کسانی که چربی زیادی در ناحیه شکم دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کولورکتال قرار دارند. کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سرطان را کاهش دهد.

ترک سیگار

• دخانیات عامل خطری شناخته‌شده برای سرطان کولورکتال و بسیاری از انواع دیگر سرطان‌ها است. سیگار کشیدن می‌تواند به DNA سلول‌های روده آسیب برساند و روند تغییرات سرطانی را تسریع کند. ترک سیگار به طور چشمگیری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال و دیگر انواع سرطان‌ها را کاهش دهد.

 استفاده از داروهای پیشگیرانه (در صورت تجویز پزشک)

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین ممکن است در برخی از افراد خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش دهند. البته این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند زیرا مصرف طولانی‌مدت آن‌ها می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد.

• استفاده از داروهای شیمیایی برای کاهش پولیپ‌ها: در افراد با سابقه پولیپ‌های روده‌ای یا سندرم‌های ژنتیکی خاص، ممکن است داروهایی برای کاهش تعداد پولیپ‌ها و جلوگیری از پیشرفت آن‌ها به سرطان تجویز شود.

 مدیریت بیماری‌های التهابی روده

• افرادی که به بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون مبتلا هستند، باید تحت مراقبت و درمان مناسب قرار گیرند. التهاب مزمن در روده می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهد، بنابراین مدیریت و درمان این بیماری‌ها می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

 آگاهی از سابقه خانوادگی و غربالگری زودهنگام

• اگر فردی سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا پولیپ‌های روده‌ای دارد، باید غربالگری‌های دوره‌ای را آغاز کند و به توصیه‌های پزشک خود در مورد شروع غربالگری توجه داشته باشد. افراد با سابقه خانوادگی این بیماری یا سندرم‌های ژنتیکی خاص باید از سنین پایین‌تر غربالگری‌های مناسب را شروع کنند.

 مدیریت استرس

• اگرچه ارتباط مستقیمی بین استرس و سرطان کولورکتال ثابت نشده است، اما استرس مزمن می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن تأثیر گذاشته و به بروز مشکلات گوارشی و التهابی در روده منجر شود. انجام روش‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن، و تنفس عمیق می‌تواند به کاهش خطر بیماری‌ها کمک کند.

مهم‌ترین روش‌های تشخیصی سرطان کولورکتال

تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال اهمیت زیادی دارد زیرا در مراحل اولیه، احتمال موفقیت درمان بسیار بیشتر است.

  تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی

• قبل از انجام هر آزمایش یا تصویربرداری، پزشک معمولاً ابتدا تاریخچه پزشکی و علائم بالینی بیمار را بررسی می‌کند. اگر فردی علائمی مانند خونریزی از مقعد، تغییرات در اجابت مزاج، درد شکمی، یا کاهش وزن غیرقابل توضیح داشته باشد، پزشک احتمال سرطان کولورکتال را بررسی می‌کند. همچنین، پزشک ممکن است با لمس شکم یا معاینه ناحیه مقعد، علائم غیرعادی را شناسایی کند.

  آزمایش خون

• آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT): این آزمایش به جستجوی خون مخفی در مدفوع می‌پردازد. خون پنهان در مدفوع می‌تواند نشانه‌ای از وجود پولیپ‌های سرطانی یا سرطان باشد. اگر آزمایش خون مخفی مثبت باشد، معمولاً انجام کولونوسکوپی برای بررسی بیشتر توصیه می‌شود.

• آزمایش CA 19-9: این آزمایش خون برای بررسی سطح پروتئین CA 19-9 که در برخی از انواع سرطان‌ها مانند سرطان کولورکتال بالا می‌رود، انجام می‌شود. با این حال، این آزمایش برای تشخیص اولیه سرطان کولورکتال به‌طور مستقل استفاده نمی‌شود و معمولاً به همراه سایر روش‌ها استفاده می‌شود.

• آزمایش CBC (شمارش کامل سلول‌های خون): در سرطان کولورکتال، به‌ویژه در مراحل پیشرفته، ممکن است تعداد گلبول‌های قرمز خون کاهش یابد (کم‌خونی) که می‌تواند به دلیل خونریزی مزمن در روده باشد. آزمایش CBC می‌تواند به شناسایی این مشکل کمک کند.

  کولونوسکوپی (Colonoscopy)

• کولونوسکوپی یکی از مهم‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های تشخیص سرطان کولورکتال است. در این روش، یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر (کولونوسکوپ) که به یک دوربین متصل است، از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود تا داخل روده را به دقت بررسی کند.  

• وجود پولیپ‌ها یا تومورها را شناسایی کند. در صورت مشاهده پولیپ‌های مشکوک، آن‌ها را برای بررسی‌های بیشتر (بیوپسی) برداشت کند. در صورت لزوم، درمان‌هایی مانند برداشتن پولیپ‌ها در همان زمان انجام شود.

  سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy)

• این روش مشابه کولونوسکوپی است، اما فقط قسمت پایینی روده بزرگ (سیگمویید) را بررسی می‌کند. در سیگموئیدوسکوپی، از یک لوله انعطاف‌پذیر به نام سیگموئیدوسکوپ استفاده می‌شود که به پزشک این امکان را می‌دهد که قسمت‌های پایینی روده بزرگ را مشاهده کرده و پولیپ‌ها یا تومورهای احتمالی را شناسایی کند. اگر در این آزمایش موارد مشکوک یافت شود، ممکن است کولونوسکوپی کامل انجام شود.

  تصویربرداری با اشعه ایکس و سی‌تی‌اسکن

• CT Colonography (کولونوگرافی سی‌تی): این روش همچنین به نام کولونوسکوپی مجازی شناخته می‌شود. در این تکنیک، از سی‌تی‌اسکن برای گرفتن تصاویری از روده بزرگ استفاده می‌شود. این روش ممکن است در افرادی که نمی‌توانند کولونوسکوپی سنتی را تحمل کنند یا در صورت عدم امکان انجام کولونوسکوپی، استفاده شود.

• سی‌تی‌اسکن شکم و لگن (CT scan): پس از تشخیص سرطان کولورکتال، پزشک ممکن است برای ارزیابی میزان گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن از سی‌تی‌اسکن استفاده کند. این تصویربرداری کمک می‌کند تا گسترش سرطان به غدد لنفاوی یا اندام‌های دیگر (مثل کبد و ریه‌ها) بررسی شود.

  تصویربرداری ام‌ آر آی (MRI)

• MRI شکم و لگن می‌تواند برای شناسایی گسترش سرطان کولورکتال به سایر بافت‌ها و اندام‌ها مفید باشد. این روش به‌ویژه برای بررسی گسترش سرطان به غدد لنفاوی یا ساختارهای اطراف روده بزرگ (مانند دیواره روده) استفاده می‌شود.

 بیوپسی (Biopsy)

• اگر در آزمایش‌های اولیه نشانه‌هایی از سرطان کولورکتال مشاهده شود (مانند پولیپ یا توده مشکوک)، معمولاً یک بیوپسی انجام می‌شود. در این فرآیند، قسمتی از بافت مشکوک (پولیپ یا توده) از روده برداشته می‌شود و زیر میکروسکوپ برای بررسی‌های بیشتر از نظر سرطانی بودن یا نبودن آن بررسی می‌شود. بیوپسی برای تأیید تشخیص سرطان ضروری است.

  سونوگرافی (Ultrasound)

• سونوگرافی می‌تواند برای ارزیابی وضعیت غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها مانند کبد و ریه‌ها پس از تشخیص سرطان کولورکتال استفاده شود. این روش به‌ویژه در مراحل پیشرفته سرطان که ممکن است به سایر قسمت‌های بدن متاستاز داده باشد، مفید است.

  PET scan (تاموگرافی انتشار پوزیترون)

• در مواردی که سرطان کولورکتال به سایر اندام‌ها متاستاز داده باشد، ممکن است از PET scan برای شناسایی گسترش سرطان به اعضای دیگر بدن استفاده شود. این روش تصویربرداری می‌تواند به شناسایی سلول‌های سرطانی در قسمت‌های مختلف بدن کمک کند.

  آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی

• در برخی از موارد، به ویژه در افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا سندرم‌های ژنتیکی خاص هستند، پزشکان ممکن است از آزمایش‌های ژنتیکی برای ارزیابی جهش‌های ژنی مرتبط با سرطان استفاده کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی افرادی که در معرض خطر بالای سرطان کولورکتال هستند، کمک کنند.

درمان‌های جراحی در سرطان کولورکتال

جراحی یکی از اصلی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان سرطان کولورکتال است، به‌ویژه زمانی که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود و محدود به روده بزرگ باشد. جراحی می‌تواند هدف‌های مختلفی را دنبال کند، از جمله برداشتن تومور یا پولیپ سرطانی، حذف نواحی آسیب‌دیده، و ترمیم مسیر گوارشی برای حفظ عملکرد طبیعی روده. 

 جراحی برداشتن تومور (Resection)

یکی از شایع‌ترین انواع جراحی در سرطان کولورکتال، جراحی برداشتن تومور است. در این روش، قسمت‌های مبتلا به سرطان از روده بزرگ یا مقعد برداشته می‌شود. بسته به موقعیت تومور و میزان گسترش آن، نوع جراحی و میزان بافت برداشته شده متفاوت خواهد بود.

• Partial colectomy: در این نوع جراحی، قسمتی از روده بزرگ که به سرطان مبتلا شده است برداشته می‌شود. پس از برداشتن تومور، دو قسمت باقیمانده روده به هم وصل می‌شوند (آناستوموز). در این روش، اگر سرطان فقط به یک قسمت از روده محدود باشد، می‌توان عملکرد طبیعی روده را حفظ کرد.

• Total colectomy: در مواردی که سرطان در سراسر روده بزرگ گسترش یافته باشد، ممکن است لازم باشد که تمام روده بزرگ برداشته شود. در این حالت، برای حفظ عملکرد گوارشی، باید مسیر جدیدی برای عبور مواد غذایی از بدن ایجاد شود.

 جراحی آناستوموز (Anastomosis)

• در برخی از موارد، بعد از برداشتن بخش مبتلا به سرطان از روده بزرگ، آناستوموز انجام می‌شود. در این روش، دو قسمت سالم روده به هم وصل می‌شوند تا مسیر طبیعی گوارش ادامه یابد. آناستوموز ممکن است در روده بزرگ یا مقعد انجام شود، بسته به محل سرطان.

  جراحی رکتوم (Proctectomy)
اگر سرطان به رکتوم (مقعد) گسترش یابد، جراحی رکتوم انجام می‌شود. این جراحی می‌تواند به صورت زیر انجام شود:

• Low anterior resection (LAR): در این روش، بخشی از رکتوم همراه با تومور برداشته می‌شود، ولی انتهای رکتوم باقی می‌ماند. این نوع جراحی برای بیماران با سرطان‌های بالای مقعد مناسب است و می‌تواند امکان حفظ کنترل بر اجابت مزاج را فراهم کند.

• Abdominal-perineal resection (APR): در مواردی که سرطان به پایین‌ترین قسمت رکتوم (مقعد) رسیده باشد، ممکن است لازم باشد که کل رکتوم و مقعد برداشته شود. در این روش، کولوستومی (ایجاد یک سوراخ بر روی دیواره شکم برای تخلیه مدفوع) انجام می‌شود.

 جراحی برای ایجاد کولواستومی (Colostomy)

• گاهی اوقات، به‌ویژه در موارد سرطان‌های پیشرفته، لازم است که برای ادامه زندگی بیمار، کولوستومی انجام شود. در این روش، یک سوراخ (استوما) بر روی دیواره شکم ایجاد می‌شود و قسمت انتهایی روده بزرگ به این سوراخ متصل می‌شود. این روش زمانی ضروری است که در اثر جراحی نتوان روده‌ها را به صورت طبیعی به هم وصل کرد یا زمانی که سرطان به قسمت‌های پایینی روده یا مقعد گسترش یافته است. کولواستومی معمولاً به‌عنوان درمان موقتی استفاده می‌شود، مگر در موارد خاصی که امکان بازسازی مسیر گوارش وجود نداشته باشد.

 جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی (Lymph Node Dissection)

• در صورتی که سرطان کولورکتال به غدد لنفاوی نزدیک روده گسترش یافته باشد، برداشتن غدد لنفاوی در حین جراحی انجام می‌شود. این کار به پزشک کمک می‌کند تا بررسی کند که آیا سرطان به سایر نواحی بدن گسترش یافته است یا خیر.

  جراحی لاپاروسکوپی (Laparoscopic Surgery)
در جراحی‌های لاپاروسکوپی، از ابزارهای کوچک و یک دوربین مخصوص برای انجام جراحی استفاده می‌شود. در این روش، پزشک چندین برش کوچک ایجاد می‌کند و ابزارهای جراحی را از طریق آن‌ها وارد بدن می‌کند. این روش نسبت به جراحی باز (که برش بزرگی در شکم ایجاد می‌کند) کم‌تهاجم‌تر است و مزایای زیادی دارد، از جمله:

• مدت زمان بستری کوتاه‌تر
• کاهش درد پس از عمل
• زمان بهبودی سریع‌تر
• کاهش خطر عفونت

  جراحی رباتیک (Robotic Surgery)

• جراحی رباتیک مشابه به جراحی لاپاروسکوپی است، اما در این روش، پزشک با استفاده از دستگاه‌های رباتیک عمل جراحی را انجام می‌دهد. این دستگاه‌ها امکان انجام جراحی‌های دقیق‌تر، کنترل بهتر و دید بهتر از طریق دوربین‌های با کیفیت بالا را فراهم می‌کنند. مزایای جراحی رباتیک شامل کاهش درد و سریع‌تر بودن بهبودی است.

 جراحی برای درمان متاستازهای کبدی و ریوی

• در مواردی که سرطان کولورکتال به کبد یا ریه‌ها گسترش یافته است، در صورتی که متاستازها محدود و قابل جراحی باشند، ممکن است جراحی برای برداشتن این نواحی از بدن انجام شود. جراحی متاستازهای کبدی شامل برداشتن قسمتی از کبد است که در آن تومور قرار دارد. همچنین در برخی موارد، می‌توان متاستازهای ریوی را از طریق جراحی ریه‌ها برداشت.

 جراحی پشتیبانی و ترمیم (Palliative Surgery)

• در برخی موارد سرطان کولورکتال پیشرفته، هدف جراحی درمان کامل نیست بلکه برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود. این نوع جراحی به نام جراحی پشتیبانی یا پالیاتیو شناخته می‌شود. از این جراحی‌ها برای کاهش انسداد روده، خونریزی یا درد استفاده می‌شود و می‌تواند شامل ایجاد کولواستومی یا برداشتن تومورهایی که باعث انسداد روده می‌شوند باشد.

مراقبت‌های بعد از جراحی
پس از انجام جراحی سرطان کولورکتال، بیماران نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارند تا به بهبودی کامل دست یابند. برخی از این مراقبت‌ها عبارتند از:

• پیگیری منظم: پس از جراحی، بیمار باید تحت نظر پزشک قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که سرطان عود نکرده است. این پیگیری شامل آزمایش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های خون است.

• رژیم غذایی خاص: برای کمک به بهبودی پس از جراحی، ممکن است رژیم غذایی خاصی توصیه شود که شامل مواد غذایی سبک و کم‌چرب باشد.

• فیزیوتراپی: در برخی موارد، فیزیوتراپی برای کمک به بهبود قدرت بدنی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره توصیه می‌شود.

جراحی یکی از اصلی‌ترین درمان‌ها برای سرطان کولورکتال است و به‌ویژه در مراحل اولیه بیماری، می‌تواند به عنوان یک درمان curative (شفابخش) عمل کند. بسته به نوع و مرحله سرطان، روش‌های جراحی متفاوتی از جمله برداشتن تومور، کولواستومی، جراحی رکتوم، و جراحی‌های کم‌تهاجمی در دسترس هستند. هدف از جراحی نه تنها حذف تومور، بلکه در صورت امکان حفظ عملکرد طبیعی روده است. پیشرفت‌های جدید در جراحی لاپاروسکوپی، رباتیک و تکنیک‌های کم‌تهاجمی به بهبود نتایج درمان و کاهش عوارض پس از عمل کمک کرده است.